Cao nguyên đá Đồng Văn nằm ở độ cao trung bình 1.000 - 1.600m so với mực nước biển, trên diện tích gần 2.356km² trải dài qua địa bàn 4 huyện Quản Bạ, Yên Minh, Mèo Vạc và Đồng Văn của tỉnh Hà Giang. Đây là một trong những vùng đá vôi đặc biệt của cả nước, chứa đựng những dấu ấn tiêu biểu về lịch sử phát triển của vỏ trái đất. Đồng Văn có tới 80% diện lộ đá vôi, được tạo thành từ những điều kiện môi trường và giai đoạn phát triển rất khác nhau kéo dài hàng trăm triệu năm.

Giá trị địa mạo

Các hoạt động kiến tạo địa chất đã chia cắt cao nguyên đá Đồng Văn thành các khối tảng và sự chuyển động phân dị mạnh mẽ đã tạo ra chênh lệch địa hình lên đến cả ngàn mét, hình thành nên các hẻm vực, đặc biệt ở các khu vực đá vôi. Trong số những hẻm vực karst ở Đồng Văn, hẻm Tu Sản trên sông Nho Quế là đẹp và hùng vĩ nhất. Ở vị trí đèo Mã Pì Lèng bên hẻm Tu Sản có thể quan sát thấy những nếp uốn kỳ diệu của đá vôi tuổi Devon. 

Do cao nguyên Đồng Văn có sự đa dạng địa chất cao cùng với sự thay đổi của khí hậu nên quá trình tiến hóa karst đã tạo ra các “vườn đá”, “rừng đá” rất đa dạng và phong phú như: vườn đá Khâu Vai (Mèo Vạc) có các chóp đá hình bông hoa, nụ hoa, nhành hoa muôn hình muôn vẻ; vườn đá Lũng Pù (Mèo Vạc) có các chóp đá, tảng đá, tháp đá hình rồng cuộn, hổ ngồi…; vườn đá Vần Chải (Đồng Văn) có các phiến đá tròn nhẵn xếp gối lên nhau, trông tựa như đàn hải cẩu hàng nghìn con nằm nghỉ trên bãi biển... Tuy nhiên, những dãy núi có dạng kim tự tháp đỉnh nhọn, sườn dốc nối tiếp nhau cao ngất trời mới là phổ biến nhất, tạo cho cao nguyên đá Đồng Văn một sự uy nghi hùng vĩ. Hệ thống hang động trên cao nguyên đá Đồng Văn cũng là sản phẩm của quá trình tiến hóa karst và là những điểm tham quan du lịch rất kỳ thú như: hang Rồng ở Sảng Tủng (Đồng Văn), hang Khố Mỷ ở Tùng Vài (Quản Bạ), động Én ở Vần Chải (Đồng Văn)…  

Giá trị sinh thái

Cao nguyên đá Đồng Văn còn được các nhà khoa học đánh giá là vùng có hệ địa – sinh thái núi đá độc đáo và đa dạng. Quần xã rừng nguyên sinh ở đây còn tương đối nguyên vẹn, có nhiều gỗ, lâm sản và các loài thuốc quý như: nghiến, thông đỏ, dẻ tùng sọc nâu, đỉnh tùng, thông tre lá ngắn, hoàng đàn rủ… Đặc biệt, trên những hoang mạc đá ở cao nguyên Đồng Văn có tới trên 40 loài lan, điển hình là lan hài. Cao nguyên Đồng Văn còn là môi trường sống của các loài động vật hoang dã với trên 50 loài thú, chim, bò sát như: sơn dương, voọc mũi hếch, hoẵng, lợn rừng, cầy hương, sóc, gà rừng, chim, khướu, hoạ mi… tạo nên nét đẹp tự nhiên, sinh động của vùng cao nguyên đá.

Giá trị văn hóa

Cao nguyên đá Đồng Văn là nơi sinh sống của 17 dân tộc thiểu số. Mỗi dân tộc đều có bản sắc văn hóa riêng, độc đáo, thể hiện ở những lễ hội truyền thống như lễ hội Lồng Tồng (lễ xuống đồng) của dân tộc Tày, Nùng; lễ hội Cấp Sắc (lễ trưởng thành) của dân tộc Dao; lễ hội Gầu Tào (hội chơi đồi hay hội chơi núi) của dân tộc Mông...

Và có lẽ những phiên chợ vùng cao chính là nơi chứa đựng không gian văn hóa đậm nét nhất của đồng bào các dân tộc. Chợ thường họp mỗi tuần một lần vào sáng sớm những ngày cuối tuần. Những phiên chợ Phó Bảng, Đồng Văn, Lũng Cú, Sà Phìn… ồn ào, náo nhiệt như chìm trong sắc màu thổ cẩm rực rỡ từ trang phục của những chàng trai, cô gái dân tộc Nùng, Dao, Mông, Lô Lô… Ngoài việc trao đổi, buôn bán hàng hóa, người dân vùng cao đến chợ còn để trò chuyện tâm tình hay hẹn hò gặp gỡ. Chính vì vậy, chợ phiên đã trở thành nơi giao lưu văn hóa của đồng bào các dân tộc.

Giá trị khảo cổ

Kết quả khai quật khảo cổ ở Đồng Văn đã minh chứng đây là một trong những địa điểm lưu giữ dấu vết văn hoá thời tiền sử. Các nhà khảo cổ đã phát hiện trên cao nguyên đá 2 di chỉ thuộc thời đại đồ đá cũ là Cán Tỷ (Quản Bạ) và Phó Bảng (Đồng Văn) cùng 2 di chỉ thời đại đồ đá mới ở Bạch Đích và thị trấn Yên Minh (Yên Minh). Ngoài ra, cặp trống đồng cổ mà đồng bào dân tộc Lô Lô ở Đồng Văn đang cất giữ là di vật tiêu biểu cho nền văn hóa Đông Sơn cách đây hơn 2000 năm.

Với những giá trị đặc sắc, nổi bật, ngày 3/10/2010, tại Lesvos (Hy Lạp), Hội đồng tư vấn Mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu (GGN) đã chính thức công nhận cao nguyên đá Đồng Văn là công viên địa chất toàn cầu. Như vậy, Đồng Văn đã trở thành công viên địa chất đầu tiên của Việt Nam và thứ hai ở Đông Nam Á (sau công viên Langkawi của Malaysia) được tổ chức GGN công nhận là thành viên của Mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu.

ĐIỂM THAM QUAN

- Cột cờ Lũng Cú                 - Đèo Mã Pì Lèng                - Vườn đá Khau Vai              
- Hang Khố Mỷ                    - Dinh họ Vương                 - Làng văn hóa – du lịch Lũng Cẩm Trên
- Chợ tình Khau Vai             - Núi Đôi Quản Bạ               - Phố cổ Đồng Văn

THÔNG TIN CẦN BIẾT

Một số lưu ý khi đi du lịch Cao nguyên đá Đồng Văn

 Trên đường vào bản:

Khi vào bản, làng, nhà dân, nếu trên đường có cắm "lá cây xanh" hay "cọc dấu" thì không nên vào. Vì dân làng (hoặc chủ nhà) đang kiêng người lạ đến.

Khi đã đến với dân làng (hoặc trong nhà dân) cần lưu ý những điểm sau:

+ Xin phép chủ nhà trước khi vào nhà, không mang nón hay giày dép khi vào nhà và khi vào không được đi thẳng một mạch từ (cầu thang lên nhà) đầu nhà vào bếp trong (thường có 2 bếp, 1 bếp ngoài dành cho khách).

+ Không ngồi hoặc đứng ở giữa cửa ra vào, ngồi vào cửa móng (cửa sổ gian tiếp khách).

+ Không ngồi ngay vào đệm ngồi khi chủ nhà chưa mời (thường dành cho bề trên và khách quý).

+ Không được sờ vào bản thờ tổ tiên của gia đình và tránh để hành lí ngay trước bàn thờ tổ tiên.

+ Không ngồi dạng chân, không ngồi quay lưng vào bàn thờ và tránh ngồi ngang hàng với những người lớn tuổi. 

+ Không mang rắn vào gia đình người Dao.

Khi ngồi cạnh bếp lửa:

+ Không ngồi lên bếp lò của gia đình.

+ Không được dùng chân đẩy củi vào bếp.

+ Không được đút ngược ngọn tre, luồng, cây củi và bếp (quan niệm đẻ ngược).

+ Không nướng cơm, đồ (xôi) vì quan niệm mất mùa.

+ Không đun nấu thịt chó, thịt mèo trong bếp gia đình dân tộc người Dao.

Khi đi ngủ:

+ Không nằm ngủ dọc theo đòn nóc nhà (chỉ người chết mới được nằm như vậy).

+ Không được ngủ dưới bàn thờ.

Khi tiếp xúc với dân:

+ Cần tránh gọi các từ khiếm nhã như Mèo, Mán (Nên gọi là đồng bào Mông, Dao). 

+ Không nên nói quá to với cử chỉ gay gắt. 

+ Không tranh cãi với người già, phụ nữ và trẻ em.

+ Không xoa đầu trẻ em đồng bào Mông (vì sợ mất vía).

Khi ngồi ăn cần chú ý:

+ Không ngồi ngang hàng với người già nhất trong mâm (nếu chủ nhà không mời).

+ Không ngồi trước và quay lưng vào bàn thờ.

+ Không gắp đầu gà, chân gà, gan gà trước khi chủ nhà mời (thường để chung một đĩa với dụng ý để khách chứng kiến lòng thành của chủ nhà).

+ Khi ăn không nên vừa ăn vừa nói quá to.

+ Khi uống rượu phải mời mọi người xung quanh, không nên cầm uống ngay.  

Ngoài ra nên chú ý:

+ Hỏi ý kiến bà con dân bản trước khi chụp ảnh họ và không chụp ảnh với trẻ sơ sinh.

+ Không đưa tiền hoặc kẹo bánh cho trẻ em trong bản, nếu muốn tặng quà cho các em vui lòng đưa cho người lớn tuổi.

Ban quản lý Công viên địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn

198 Trần Phú, thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang

ĐT: (84-219) 3860 393

Email: hagianggeopark@gmail.com

Website: http://dongvangeopark.com